Ինչ է ուսումնասիրում բնագիտությունը-Բնագիտությունը ուսումնասիրում է բնությունը

Ինչ առանձնահատկություններ ունեն կենդանի օրգանիզմները-կենդանի օրգանիզմները շնչում և շարժվում են իս անկենդան մարմինները ոչ

Ինչ վիճակներով է հանդես գալիս ջուրը բնության մեջ-ջուրը շատ կարևոր է բնության համար

Ինչ են կենդանի և անկենդան մարմինները-կենդանի մարմինը շարժվող և շնչող առարկա է իսկ անկենդան մարմինները չեն շնչում և չեն շարժվում

Ինչու պինգվինը և բևեռային արջը երբեք չեն հանդիպում-որովհետև նրանք տարբեր բևեռներում են գտնվում

Որ մայրցամաքում են գտնվում պարկավոր կենդանիները-Ավստրիալիայում

Ռուսաստանում ապրող ագռավը կհասկանա Հայաստանում ապրող ագռավին-ոչ չեն հասկանա

Որ մայրցամաքում է գտնվում ամենամեծ լեռը-Եվրասիյում

ինչու է սկյուռիկը մեկ տարում ավելի շատ ծառ տնկում քան մարդիկ-որովհետև նա ապրում է ծառերի վրա և նրան բնակավայր է պետք

Ինչու է կայծակից հետո ամպրոպ լինում-ամպերը դիպչում են իրար

Որոնք են հանգած, քնած և գործող հրաբուխները-հանգած հրաբուխները այն են որոնք չեն գործում, քնած հրաբուխները նրանք են որոնք ունեն հրաբուխի տեսք բայց չեն գործում, գործող հրաբուխներ նրանք են որոնք գործում են

Ինչ տարբերություն գիտենք լեռնային և հարթավայրային գետերի միջև-Հարթավայրային գետերը ավել դանդաղ և աննկատ են հոսու իսկ լեռնային գետը շատ արագ է հոսում

Որ մայրցամաքում կա ընդհամենը մեկ գետ և մեկ լիճ-Ավտրալիա մայրցամաքում

Ծիածանը երբ է առաջանում և ինչպես-ծիածանը առաջանում է երբ շատ ուժեղ անձրև է լինում և հետո շատ լավ արև

944. 4500 լ տարողությամբ ջրավազանը ամբողջությամբ լցված էր ջրով: Այգեպանը այդ ջրի 2 մասը օգտագործեց այգին ջրելու համար: Որքան լ ջրով ջրեց այգին:
–
3

Լուծում

4500 : 3 = 1500

1500 x 2 = 3000

Պատ.`3000 լ

4500 լ տարողությամբ ջրավազանը ամբողջությամբ լցված էր ջրով: Այգեպանը այդ ջրի 2
–
3
մասը օգտագործեց այգին ջրելու համար: Որքան լ ջուր մնաց ջրավազանում:

Լուծում

4500 : 3 = 1500

1500 x 2 = 3000

4500 – 3000 = 1500

Պատ.`1500 լ

Կարդա´ տեքստը և կատարի´ր առաջադրանքը:

Կենդանիների պոչը

Պատկերացնել շանը կամ կատվին առանց պոչի, գրեթե անհնար է: Հետաքրքիր է` կենդանիների ինչի՞ն է պետք պոչը, ինչո՞ւ նրանք պոչ ունեն…

Պարզվում է, որ պոչը շատ կարևոր դեր է խաղում կենդանիների կյանքում, այն նրանց մարմնի կարևոր մասն է: Մի մասն այն օգտագործում է ցատկելու, մյուս մասը` տեղաշարժվելու համար:Եթե կենդանիներին համեմատենք մեքենայի հետ, ապա պոչը կլինի նրանց ղեկը: 

Ձիերին, կովերին և մի քանի այլ կենդանիների պոչն օգնում է ամռանը պաշտպանվել ճանճերից, մոծակներից:

Շների մոտ պոչը տրամադրութան  ցուցանիշն է. օրինակ՝ տիրոջը տեսնելիս շունն ուրախությունից թափահարում է պոչը, իսկ եթե այն ներքև է պահած կամ սեղմված է, նշանակում է, որ կենդանին ինչ-որ բանից վախեցած է:

Որոշ կենդանիների  պոչը տաքացնում է ցուրտ եղանակին: Այդպիսին են կզաքիսը, աղվեսը, գայլը և էլի շատ ու շատ կենդանիներ: Ձմռանը, երբ նրանք պառկում են քնելու ձյան վրա, կծկվում և պոչով փակում են իրենց քիթը, որպեսզի  այն չսառչի:

Խորամանկ աղվեսն առանց պոչի պարզապես չի կարող ապրել, որովհետև շները նրան կբռնեն, իսկ պոչի օգնությամբ նա խաբում է: Պոչը ուղղում է դեպի ձախ, իսկ ինքը փախչում ՝աջ:

Շատ կենդանիներ պոչն օգտագործում են վազքի ժամանակ հավասարակշռությունը պահելու համար: Հենց այդ պատճառով էլ սկյուռիկին անհրաժեշտ է պոչը , երբ նա մի ճյուղից մյուսն է ցատկում: Եվ նրա փամփլիկ պոչը ծառայում է իբրև օդապարիկ:

 Իսկ կապիկներին պոչն օգնում է սնունդ գտնել. պոչով կախվելով ճյուղերից՝  նրանք թաթերով կարողանում են պտուղներ պոկել:

Առաջադրանք

1. Ի՞նչ դեր ունի պոչը կենդանիների կյանքում:
2. Պոչը շատ կարևոր դերունի կենդանիների կյանքում և առանց պոչի կենդանիները չեն կարող ապրել:
3. Տեքստից դո՛ւրս գրիր այն հատվածը, որտեղ նկարագրվում է շան տրամադրությունն  ըստ պոչի:
4. Շների մոտ պոչը տրամադրութան  ցուցանիշն է. օրինակ՝ տիրոջը տեսնելիս շունն ուրախությունից թափահարում է պոչը, իսկ եթե այն ներքև է պահած կամ սեղմված է, նշանակում է, որ կենդանին ինչ-որ բանից վախեցած է:
5. Ընդգծի՛ր ճիշտ պատասխանը: Կապիկներին պոչն օգնում է՝
6. արագ վազել,
7. ազատվել թշնամիներից,
8. ձմռան ցրտին տաքանալ,
9. պոչով կախվել ճյուղերից ու թաթերով  բանան պոկել:
10. Ո՞ր կենդանին է խաբում իր պոչով:
11. Աղվեսն է խաբում իր պոչով նա իր պոչը տանում է դեպի ձախ բայց գնում դեպի աջ:
12. Ընդգծի´ր սխալ պատասխանը։

• Ձիերն ու կովերը  պոչի օգնությամբ քշում են ճանճերին:
• Ձիերն ու կովերը  պոչի օգնությամբ սնունդ են հայթայթում:
• Գրի´ր՝ ի՞նչ նոր բան իմացար կենդանիների պոչի մասին:
• Ես իմացա որ աղվեսը խաբում է իր պոչով և կովերն ու ձիերը քշում են ճանճերի պոչի օգնությանբ:
• Գրի´ր կապույտ ներկված բառերի հականիշները.
• Անհնար-հնարավոր
• Ուրախություն-տխրություն
• ցուրտ-շոգ

       

 

• Գրի´ր տեքստում հոգնակի թվով գործածված 2 բառ:
• Ձիեր,կովեր:
• Գրի՛ր պոչատ, ճերմակ, փափուկ,  խաբել, բառերի հոմանիշները:
• Պոչատ-պոչ չունեցող
• ճերմակ-սպիտակ
• փափուկ-ոչ կոշտ
• խաբել-ստել

 ______________

1. Ընդգծի´ր ճիշտ պատասխանը։ «Պոչ», «աղվես» բառերը ցույց են տալիս.

• առարկա,
• թիվ,
• հատկանիշ
• գործողություն:

Hello, I’m got a best friend. My best friend’s name is Alex. He is clever and good friend. Alex is Taller than me. Alex is 10 years old. He has a dark brown hair. He has brown eyes.

Alex is good friend for all.

Однажды в Болонье на самой главной площади построили дворец из мороженого. И ребята сбегались сюда со всех концов города, чтобы полакомиться хоть немножко.

Крыша дворца была из взбитых сливок, дым, что поднимался над трубами, из фигурного сахара, а сами трубы – из цукатов. Все остальное было из мороженого: двери из мороженого, стены из мороженого, мебель из мороженого.

Один совсем маленький мальчик ухватился за ножку стола и стал уплетать ее.

Потом он съел вторую ножку, третью, а когда расправился и с четвертой, то весь стол со всеми тарелками – а они были из самого лучшего, шоколадного мороженого – упал прямо на него.

А городской стражник заметил вдруг, что во дворце подтаивает одно окно. Стекла его – из земляничного мороженого – розовыми ручейками стекали вниз.

– Бегите сюда! Быстрее бегите сюда! – позвал стражник ребят.

Все прибежали и стали лизать розовые ручейки – чтобы ни одна капля не пропала из этого поистине чудесного сооружения.

– Кресло! Дайте мне кресло! – взмолилась вдруг какая-то старушка, которая тоже пришла на площадь, но не могла протиснуться в толпе. – Дайте кресло бедной старушке! Помогите мне! Кресло, и, если можно, с ручками!…

Один очень отзывчивый пожарный сбегал во дворец и принес кресло из крем-брюле, и бедная старушка ужасно обрадовалась и принялась прежде всего облизывать ручки кресла.

Да, это был большой день в Болонье. Настоящий праздник! По приказу докторов ни у кого не болели животики.

И до сих пор, когда ребята просят купить вторую порцию мороженого, родители вздыхают:

– Ах, дружок, тебе надо купить, наверное, целый дворец из мороженого, вроде того, что был в Болонье, вот тогда ты, может быть, будешь доволен!

Բագրատունյաց Հայաստանն իր առավելագույն հզորությանը
հասավ Գագիկ I-ի օրոք (990-1020թթ.)։ Գագիկ I-ը վերակառուցեց
երկրի ռազմական ուժերը, զորքի թվաքանակը հասցրեց 100
հազարի։ Բանակի հրամանատարությունը հանձնվեց տաղանդավոր
զորավար Վահրամ Պահլավունուն։
Գագիկ թագավորի օրոք կառուցվեցին բազմաթիվ եկեղեցիներ,
տաճարներ, պալատական և այլ շինություններ։ Դրանցից
նշանավոր էին Անիի Կաթողիկե և Գագկաշեն եկեղեցիները`
հայտնի ճարտարապետ Տրդատի նախագծով, Մարմաշենի Վահրամաշեն
եկեղեցին, այլ տաճարներ, պալատներ, ամրոցներ։
Բագրատունյաց Հայաստանը հզորության ու վերելքի շրջան էր
ապրում։

Գագիկ I-ից հետո, սակայն, այդ վերելքն ընդհատվեց. գահի համար պայքար սկսվեց նրա որդիների միջև, խախտվեց երկրի կայունությունը։
Երկրի ներքին անկայունության և արտաքին հարձակումների հետևանքով 1045թ. բյուզանդական բանակը գրավեց Անին։
Անիի Բագրատունիների թագավորությունը անկում ապրեց:Չնայած դրան` իրենց գոյությունը պահպանեցին Սյունիքի,  Լոռու և այլ փոքր թագավորություններն ու հայկականիշխանական տները: Բացի դրանից` ընդամենը մի քանի տասնամյակ հետո՝ 11-րդ դարի վերջերին հայ ժողովրդին հաջողվեց ստեղծել պետականության նոր կենտրոն Միջերկրական ծովի ափին` հեռավոր Կիլիկիայում։

Համաշխարհային օվկիանոս, ջրոլորտի հիմնական մասը, որը կազմում է վերջինիս 94,2 %-ը՝ 1338 միլիոն կմ²։ Շրջապատում է բոլոր մայրցամաքներն ու աշխարհամասերը, թերակղզիներն ու կղզիները։ Բնորոշ հատկանիշներից մեկը աղի առկայությունն է ողջ ջրային տարածքում։ Եթե Համաշխարհային օվկիանոսում լուծված աղի ամբողջ պաշարը նստվածքի ձևով սփռվեր, ապա օվկիանոսի հատակին կգոյանար 57 մ հաստությամբ աղի շերտ^[1]։

Մայրցամաքներն ու խոշոր կղզեխմբերը բաժանում են Համաշխարհային օվկիանոսը մի քանի մասերի՝ օվկիանոսների՝

• Ատլանտյան օվկիանոս
• Հնդկական օվկիանոս
• Խաղաղ օվկիանոս
• Հյուսիսային սառուցյալ օվկիանոս

Երբեմն սրանցից տարանջատում են նաև մեկ այլ օվկիանոս՝

• Հարավային օվկիանոս

Օվկիանոսների հատվածները կազմում են ծովերը, նեղուցները, ծովածոցերը։

Հետազոտությունների պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Համաշխարհային օվկիանոսի առաջին հետազոտողները եղել են ծովագնացները։ Շուրջերկրյա ճանապարհորդության ժամանակաշրջանում ուսումնասիրվել են մայրցամաքներ, օվկիանոսներ և կղզիներ։ Ֆեռնան Մագելանի (1519—1522), ապա նաև Ջեյմս Կուկի (1768—1780) ղեկավարած արշավախմբերը եվրոպացիներին հնարավորություն տվեցին պատկերացում կազմել Երկիր մոլորակի ցամաքները շրջապատող ջրային գոտիների և առհասարակ մայրցամաքների ուրվագծերի մասին։ Կազմվեցին առաջին քարտեզները։ 17–18-րդ դարերում գծագրվեցին ծովափնյա շրջանները, և համաշխարհային քարտեզն ստացավ ժամանակակից տեսք։ 17-րդ դարի կեսերին հոլանդացի աշխարհագրագետ Բերնխարդ Վարենն առաջարկեց օգտագործել «Համաշխարհային օվկիանոս» տերմինը՝ նկատի ունենալով Երկրի ջրային մակերեսը։

1872 թվականի դեկտեմբերի 22-ին Պորտսմութ անգլիական նավահանգստից ճանապարհ է ընկնում «Չելենջեր» (անգլ.՝ HMS Challenger) առագաստանավը՝ հատուկ նախատեսված առաջին օվկիանոսահետազոտության արշավախմբի համար^[2]։

Համաշխարհային օվկիանոսի ժամանակակից հասկացությունը 20-րդ դարի սկզբին կազմել է ռուս-խորհրդային աշխարհագրագետ, օվկիանոսագետ և քարտեզագետ Յուլի Շոկալսկին (1856–1940)։ Նա առաջինն է, ով գիտության ոլորտ է ներմուծել «Համաշխարհային օվկիանոս» տերմինը՝ համարելով բոլոր օվկիանոսները (Ատլանտյան, Խաղաղ, Հնդկական, Հյուսիսային սառուցյալ) վերջինիս մաս։

20-րդ դարի երկրորդ կեսին սկսվել է օվկիանոսների հատակի մշտական և խոր ուսումնասիրություն։ Ձայնատեղորոշման մեթոդով կարողացան ավելի լավ հասկանալ օվկիանոսների հատակի ռելիեֆը, խորությունը։

Օվկիանոսների աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ընդհանուր ֆիզիկաաշխարհագրական տվյալներ^[3]՝

• Միջին ջերմաստիճան – 5 °C
• միջին ճնշումը – 20 ՄՊա
• միջին խտություն – 1,024 գ/սմ³
• միջին խորություն – 3730 մ
• ընդհանուր զանգված – 1,4·10²¹ կգ
• ընդհանուր ծավալ – 1370 միլիոն կմ³
• ջրածնային ցուցիչ – 8,1±0,2։

Համաշխարհային օվկիանոսի հատակին առանձնացնում են հետևյալ մասերը՝

• մայրցամաքային ծանծաղուտ՝ մինչև 200 մ խորությամբ տարածքներ, որտեղ լույսը թափանցում է և կարող է նպաստել բույսերի աճին
• մայրցամաքային լանջ՝ մինչև 2500 մ խորությունը՝ ծանծաղուտից մինչև օվկիանոսի հատակ իջնող հատված
• օվկիանոսի հատակ՝ ամենաընդարձակ տարածքն է՝ 4-5 հզ մ խորությամբ։

Օվկիանոսի ամենախոր հատվածները կոչվում են փողրակներ, անդունդներ կամ իջվածքներ։ Ամենախորը Մարիանյան իջվածքն է՝ Խաղաղ օվկիանոսում 11 022 մ խորությամբ։ Այն հայտնաբերվել է 1951 թվականին բրիտանական «Չելենջեր II» սուզանավով, որի պատվին անդունդի մի մասն անվանակոչվել է «Չելենջերի անդունդ»։ Ատլանտյան օվկիանոսում է գտնվում Պուերտո Ռիկոյի, իսկ Հնդկական օվկիանոսում՝ Ճավայան անդունդները։

Համաշխարհային օվկիանոսի ջուր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Համաշխարհային օվկիանոսի ջուրը կազմում է Երկիր մոլորակի ջրոլորտի մեծ բաժինը։ Դրան բաժին է ընկնում Երկիր մոլորակի ջրային պաշարի 96 %-ը (1338 միլիոն կմ³)։

Համաշխարհային օվկիանոսի ջրհավաք ավազանի քարտեզ
Հյուսիսային սառուցյալ օվկիանոսի ջրեր     Խաղաղ օվկիանոսի ջրեր]     Ատլանտյան օվկիանոսի ջրեր	Հնդկական օվկիանոսի ջրեր     Միջերկրական ծովի ջրային ավազան	Ներքին ջրեր

Ջրի ֆիզիկական հատկություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օվկիանոսի ջուրը դանդաղ է տաքանում և դանդաղ է սառում, որը մեղմացնում է երկրագնդի կլիման։ Եթե չորային երկրներում Արեգակների ճառագայթների տակ գետինը տաքանում է 70-80 °C, ապա օվկիանոսի ջրի մակերեսային շերտը՝ 28-30 °C։ Մերձբևեռային շրջաններում ջուրը սառն է, բայց աղիության պատճառով սառցակալում է ոչ թե 0 °C-ի պայմաններում, այլ -1 °C – -2 °C-ում։ Այնուամենայնիվ Հյուսիսային սառուցյալ օվկիանոսում առաջանում է 1-3 մ հաստության սառցաշերտ։

Արեգակից ստացած ջերմությունը ջրային հոսքերի միջոցով անընդհատ վերաբաշխվում է։ Հասարակածային շրջաններից տաք ջրերը տեղափոխվում են դեպի բևեռային սառը շրջաններ, և հակառակը։ Բայց Արեգակի ճառագայթների անհավասարաչափ բաշխման պատճառով բևեռային ջրերը միևնույնն է ավելի սառն են՝ ջրի շրջապտույտը հաշվի չառնելով։

Ջրի քիմիական կազմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նյութ	‰ ջրից		% ընդհանուրից
Քլորիդ	19	.3	55	.0
Սոդիում	10	.8	30	.6
Սուլֆատ	2	.7	7	.7
Մագնեզիում	1	.3	3	.7
Կալցիում	0	.41	1	.2
Բիկարբոնատ	0	.10	0	.4
Բրոմիդներ	0	.07	0	.2
Կարբոնատ	0	.01	0	.05
Բորատ	0	.01	0	.01
Ֆլորիդ	0	.001	< 0	.01
Այլ	< 0	.001	< 0	.01

Ջրի աղիություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օվկիանոսի ջուրն աղի է։ Մեկ լիտրում պարունակում է 35 գ աղ։ Օվկիանոսի տարբեր մասերում ջրի աղիության միջին ցուցանիշը տարբեր է։ Կիսափակ ծովերում աղիության տարբերությունը մեծ է։ Օրինակ՝ Բալթիկ ծովի արևելյան մասում՝ 3-5 գ/լ, արևմուտքում՝ 20-25 գ/լ, Սև ծովում՝ 18-22 գ/լ, Կարմիր ծովում՝ 40 գ/լ։

Ծովածոցերում չոր կլիմայական պայմաններում ջուրն արագ է գոլորշիանում, աղերը կուտակվում են հատակին, որից հետո գոյանում է աղհանք։

Հետաքրքիր փաստեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

• Հնդկական օվկիանոսը Երկրի՝ մեծությամբ 3-րդ օվկիանոսն է, որը ծածկում է մոլորակի ջրային մակերևույթի մոտ 20%-ը։
• Ծովային ջրերում ոսկու ամենամեծ պարունակությունը գրանցվել է Բալթիկ ծովում։
• Հրաբխային ակտիվությունն օվկիանոսի ընդերքում բավական հաճախ հանդիպող երևույթ է։ Շատ «ցամաքային» հրաբուխներ ժամանակին եղել են ջրի տակ։
• Ամենաբարձր մակընթացությունը հասնում է մինչև 16 մետրի, իսկ հետևել դրանց կարելի է ԱՄՆ-ի և Կանադայի լողափերին՝ Ֆանդի ծովածոցում։
• Ամենաթափանցիկ օվկիանոսային ջրերն են համարվում Անտարկտիդայի ափերին Ուեդդելի ծովի ջրերը։
• Մոտ 3.5 միլիարդ մարդու համար օվկիանոսը սննդի հիմնական աղբյուրն է։
• Ամենաբարձր ցունամին եղել է մոտ 60 մ, այն դեպքում, երբ օվկիանոսի ընդերքում հաճախ գրանցվում են 100 մ և ավելի բարձրությամբ ալիքներ։
• Ներկայումս օվկիանոսի ջրերում բնակվում է Երկրի վրա գոյություն ունեցող բոլոր կենդանատեսակների մոտ 70%-ը։
• Յուրաքանչյուր տարի օվկիանոս է նետվում 3 անգամ ավելի շատ աղբ, քան ձկների քաշն է, որոնց որսում են։ Խաղաղ օվկիանոսի հյուսիսում լողում է հարյուր միլիոնավոր տոննա աղբից կազմված հսկայական կույտ^[4]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1. ↑ Գագիկ Արծրունի – «Առաջինը։ Հանրագիտարանային տեղեկատու»։ Երևան, Ան-Ջո ՍՊԸ հրատարակչություն, 2007
2. ↑ Գիրք։ Գլուխ՝ Происхождение и развитие океана, պատասխանատու՝ Богданов Ю. А., Каплин П. А., Николаев С. Д., վայր՝ Մոսկվա, հրատարակչություն՝ Мысль (издательство, Москва), թվական՝ 1978, էջեր՝ =160, էջ՝ 10
3. ↑ Հեղինակ՝ Пол Хендерсон: Գլուխ՝ Неорганическая биохимия, 1985 թվական
4. ↑ «Հետաքրքիր փաստեր օվկիանոսների մասին (լուսանկարներ)». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 15-ին.

Նույն համարիչով կոտորակներից մեծ է այն կոտորակը որի հայտարարը ավելի փոքր է

Օրինակ` 1 1
– < –
7 3

1 1
– < –
5 4

1 1
– > –
7 9

1 1
– > –
12 16

1 1
– < –
28 16

1 1
– >
123 124

1 1
– = –
143 143

1 1
– = –
18 18

1 1
– > –
19 27

903.Թվերը դասավորի`ր.

Աճման կարգով

ա)1 1 1 1 1 1
– – – – – –
143 142 24 16 14 9

Բ) 1 1 1 1 1 1
– – – – – –
8 9 12 16 216 220

904. 8400 լ տարողությամբ 2 ջրավազաններից առաջինի 1 մասն է լացված ջրով, իսկ երկրորդի ` 1 –
– 4
5

Մասը: Ջրավազաններից որում շատ ջուր կա: Որքան է նրանում եղած ջրի քանակների տարբերությունը:

Պատ.` Առաջին ջրավազանը:

906. Ջրավազանում կար 1250 լ ջուր, որը կազմում է նրա տարողության 1 մասը; Որքան է այդ ջրավազանի տարողությունը:
–
4

Լուծում

1250 : 4 = 312

312 x 1 = 312

Պատ . ` 312 լ ջուր տարողություն

907.Ջրավազանում կար 2400 լ ջուր, որը կազմում է նրա տարողության 1 մասը: Դեռ որքան ջուր կարելի է լցնել Ջրավազանի մեջ
–
3

Լուծում

2400 : 3 = 800

Պատ.` 800 լ

Մի զինվոր տուն էր դառնում պատերազմից։ Նա շատ աղքատ էր, ունեցած-չունեցածը մի
թմբուկ էր միայն։ Բայց տրամադրությունը հրաշալի էր, չէ՞ որ երկար տարիների
բացակայությունից հետո վերջապես տուն էր վերադառնում։ Դրա համար էլ չորսբոլորը հնչում
էր նրա թմբուկի ուրախ դղըրդոցը. «Դըմփ-դըրը՜մփ-դը՛մփ-դը՛մփ, դը՛մփ-դըրը՜մփ-դը՛մփ-դը՛մփ»։
Քայլում էր նա ճանապարհով, մեկ էլ մի պառավի հանդիպեց։
– Է՜յ, փառապանծ զինվոր, պատահաբար մի սոլդո չե՞ս ունենա։
– Հաճույքով քեզ երկուսը կտայի, տատիկ, եթե ունենայի, բայց ոչ մի սոլդո չունեմ։
– Իսկապե՞ս չունես։
– Հենց այս առավոտյան քրքրեցի գրպաններս, բայց ոչինչ չգտա։
– Իսկ դու մի անգամ էլ նայի՛ր, լա՜վ փնտրիր։
– Գրպանո՞ւմս։ Լա՛վ, կփնտրեմ, եթե ուզում ես, բայց վստահ եմ, որ… վա՜յ, էս ի՞նչ բան է…
– Սոլդո, տեսնո՞ւմ ես, ուրեմն կա։
– Երդվում եմ, որ չգիտեի այդ մասին։ Հրաշալի է։ Վերցրո՛ւ, տատի՛կ, այն քեզ երևի ավելի
շատ է պետք։
– Շնորհակալ եմ, զինվոր,- ասաց պառավը,- փոխարենը ես էլ քեզ մի բան կտամ։
– Իսկապե՞ս, բայց ինձ ոչինչ պետք չէ։
– Քեզ մի փոքրիկ կախարդանք կնվիրեմ։ Ուշադի՛ր լսիր։ Ամեն անգամ, երբ հնչի թմբուկդ,
բոլորը կսկսեն պարել։
3
– Ի՜նչ զվարճալի կախարդանք է։ Շնորհակալ եմ, տատի՛կ։
– Սպասի՛ր, սա դեռ բոլորը չէ։ Մարդիկ կսկսեն պարել և չեն կարողանա կանգ առնել, քանի
դեռ չես դադարեցրել թմբուկը խփել։
– Ա՛յ քեզ լավ բան։ Չգիտեմ դեռ, թե ինչ կարող եմ անել այս նվերով, բայց երևի պետք կգա։
– Էն էլ ո՜նց։
– Ցտեսությո՜ւն, տատի՛կ։
– Ցտեսությո՜ւն, զինվո՛ր։
Եվ թմբկահարը շարունակում է ճանապարհը դեպի տուն։ Գնում է իր ճանապարհով, մեկ էլ
անտառից դուրս են թռչում երեք ավազակ։
– Քսա՛կդ կամ կյա՛նքդ։
– Վերցրե՛ք, Աստծու սիրուն, պայուսակս էլ վերցրեք… Միայն թե այն դատարկ է։
– Ձեռքերդ վե՛ր, թե չէ կկրակենք։
– Լսում եմ, պարոնայք ավազակներ։
– Որտե՞ղ ես թաքցրել փողերդ։
– Եթե ունենայի, երևի գլխարկիս մեջ կպահեի։
Ավազակները նայեցին գլխարկի մեջ, բայց այն դատարկ էր։
– Իսկ գուցե ականջս կմտցնեի։
Նայեցին ականջի մեջ՝ ոչինչ չկար։
– Չէ՛, ավելի շուտ քթիս ծայրին կդնեի, եթե փող ունենայի։
Ավազակները փնտրեցին, փնտրեցին և, իհարկե, ոչինչ չգտան։
– Էս դու իսկապես աղքատ ես,- բարկացան ավազակները։- Որ էդպես է, թմբուկդ
կվերցնենք, էլի բան է, գոնե մեկ-մեկ կուրախանանք։
– Վերցրե՛ք,- հոգոց հանեց զինվորը,- ափսոս է, իհարկե, հին ընկերոջից բաժանվելը,
այսքան տարի միասին ենք եղել։ Բայց եթե ձեզ այդքան պետք է…
– Պե՛տք է։
– Թույլ տվեք գոնե վերջին անգամ նվագեմ, հետո վերցրեք։ Համ էլ ցույց կտամ, թե ինչպես
են թմբուկ խփում, լա՞վ…
– Դե լավ, թող այդպես լինի, նվագի՛ր։
– Շատ լավ,- ուրախացավ թմբկահարը։- Ես թմբուկ կխփեմ՝ «Դը՛մփ-դըրը՜մփ-դը՛մփ-դը՛մփ,
դը՛մփ-դըրը՜մփ-դը՛մփ-դը՛մփ», իսկ դուք պարեք։
4
Տեսնել էր պետք, թե ինչպես սկսեցին պարել այդ սրիկաները։ Ոնց որ տոնավաճառում
պարող արջեր լինեին։ Սկզբում դա նրանց դուր եկավ, ծիծաղում ու կատակում էին։
– Դե՛, դե՛, թմբկահար, իսկ հիմա վալս նվագիր։
– Իսկ հիմա՝ պոլկա։
– Մազուրկա։
Բայց երբ հոգնեցին, շնչակտուր եղան, ցանկացան կանգ առնել, չկարողացան։ Ուժասպառ
եղան, ոտքի վրա չէին կարողանում կանգնել, իսկ կախարդական թմբուկը նրանց ստիպում էր
պարել։
– Օգնեցե՜ք։
– Պարե՛ք։
– Խնայի՜ր։
– Պարե՛ք։
– Աստծո՜ւ սիրուն։
– Պարե՛ք, պարե՛ք։
– Բավակա՜ն է, բավակա՜ն է։
– Էլ թմբուկս չե՞ք խլի ձեռքիցս։
– Չենք խլի։ Հերի՜ք է…
– Ինձ հանգիստ կթողնե՞ք։
– Ինչ ուզում ես՝ կտանք, միայն դադարեցրու նվագդ։
Բայց թմբկահարը դադարեցրեց այն ժամանակ, երբ նրանք լրիվ ուժասպառ եղած գետնին
թափվեցին։
– Շատ լավ է։ Էլ հետևիցս չեք հասնի։
Թմբկահարը փախավ, բայց համենայնդեպս ժամանակ առ ժամանակ դարձյալ խփում էր
թմբու-կին, և այդ ժամանակ սկսում էին պարել նապաստակներն իրենց բներում, սկյուռիկները՝
ծառերի վրա և օրը ցերեկով արթնացած բվեճները։ Այդպես գնում էր թմբկահարը՝
վերադառնալով տուն։
Առաջին ավարտ
Գնում էր, գնում, մեկ էլ մտածեց. «Բայց լավ բան է այս կախարդանքը։ Ավազակների հետ
հիմարի պես վարվեցի։ Կարող էի ստիպել, որ ինձ տան իրենց բոլոր փողերը։ Գուցե ետ դառնամ
և փնտրե՞մ նրանց»։
Հենց այն է, ուզում էր հետ դառնալ, երբ տեսավ ընդառաջ եկող փոստային կառքը։
5
– Այ սա ավելի հարմար է։
Ձիերն արագ վազում էին, ծլնգում էին զանգակները, կառապանը մի ուրախ երգ էր սուլում։
Նրա կողքին նստել էր զինված ոստիկանը։
– Բարև՛, զինվո՛ր, ուզո՞ւմ ես քեզ տեղ հասցնենք։
– Չէ, ես էստեղ էլ ինձ լավ եմ զգում։
– Ուրեմն դուրս արի ճանապարհից, թույլ տուր անցնենք։
– Իսկ դուք նախ մի քիչ պարեք։
«Դը՛մփ-դըրը՜մփ-դը՛մփ-դը՛մփ։ Դը՛մփ-դըրը՜մփ-դը՛մփ-դը՛մփ»,- թնդաց թմբուկը։ Եվ
իսկույն սկսեցին պարել ձիերը, կառապանը ցած թռավ իր տեղից և սկսեց դոփել։ Իսկ ի՜նչ
ծիծաղելի էր պարում ոստիկանը՝ցած գցելով զենքը։ Ուղևորները նույնպես բոլորը սկսեցին
պարել։
Պետք է ասեմ, որ այդ փոստային կառքով երեք արկղ ոսկի էին տեղափոխում, մի երեք
հարյուր կիլոգրամ կլիներ։ Զինվորը մի ձեռքով թմբուկն էր խփում, իսկ մյուս ձեռքով արկղերը
ցած գցեց կառքից և ոտքով հրեց թփերի մեջ։
– Պարե՜ք, պարե՜ք։
– Բավակա՜ն է, բավակա՛ն է, էլ չենք կարողանում։
– Ուրեմն հեռացեք, արագ-արագ, և ետ չնայե՛ք…
Փոստային կառքը հեռացավ՝ առանց իր թանկարժեք բեռի, իսկ զինվորը շա՜տ-շատ
հարստացավ, միլիոնատիրոջ չափ… Հիմա նա կարող էր իր համար առանձնատուն գնել,
պարապ-սարապ ապրել և ամուսնանալ ինչ-որ կարևոր պաշտոնյայի աղջկա հետ։ Իսկ եթե էլի
փող պետք լիներ, էլ բանկ գնալու կարիք էլ չէր լինի, բավական է ձեռքը վերցներ իր թմբուկը։
Երկրորդ ավարտ
Գնաց, գնաց զինվորը, հանկարծ տեսավ մի որսորդի, որը նշան էր բռնել, որ կրակի
կեռնեխին։ «Դը՛մփ-դըրը՜մփ-դը՛մփ-դը՛մփ։ Դը՛մփ-դըրը՜մփ-դը՛մփ-դը՛մփ»։ Որսորդը ցած գցեց
հրացանը և սկսեց պարել։ Իսկ կեռնեխը թռավ, հեռացավ։
– Թշվառակա՛ն, դու դեռ պատասխան կտաս սրա համար։
– Դա դեռ կտեսնենք, իսկ դու պար արի, դե՜…
– Ա՜խ, էլ ուժ չունեմ։
– Ուզում ես կանգ առնել, խոստացիր, որ այլևս ոչ մի անգամ թռչունների վրա չես կրակի։
– Խոստանո՜ւմ եմ։
Շարունակեց նա իր ճանապարհը և տեսավ մի գյուղացու, որն իր էշին էր ծեծում։
6
– Պարի՛ր։
– Օգնեց՜եք։
– Պարի՛ր։ Կդադարեցնեմ, եթե երդվես, որ այլևս երբեք էշիդ չես ծեծի։
– Երդվո՜ւմ եմ։
Քաջ զինվորը շարունակեց իր ճանապարհը։ Գնում էր և թմբկահարում ամեն անգամ, երբ
պետք էր լինում ինչ-որ վատ արարքի վերջը տալ, արդարությունը վերականգնել կամ պատժել
չարագործին։ Իսկ չարագործներն ու անարդարությունը, չգիտես ինչու, այնքան շատ էին
հանդիպում, որ նա ոչ մի կերպ չէր կարողանում տուն հասնել։ Բայց զինվորը շատ գոհ էր։ «Իմ
տունն այնտեղ կլինի, որտեղ կարող եմ իմ թմբուկի օգնությամբ բարիք գործել» ,- որոշեց նա։
Երրորդ ավարտ
Գնում էր զինվորը և մտածում։ «Հետաքրքիր թմբուկ է, տեսնես ինչպե՞ս է սարքված։ Որտե՞ղ
է գտնվում նրա կախարդանքը»։ Ձեռքի մեջ պտտեցրեց փայտիկները, ուշադիր զննեց։ Կարծես թե
սովորական փայտիկներ են։
– Իսկ գուցե գաղտնիքը թմբուկի մե՞ջ է թաքցրած, այս ձգված կաշվե ծածկոցի տակ։
Եվ նա դանակով մի փոքրիկ անցք բացեց թմբուկի վրա։ Պարզվեց՝ ներսը դատարկ է։
– Դե լավ, ի՜նչ արած…
Եվ զինվորը, ուրախ թմբկահարելով, շարունակեց ճանապարհը։ Բայց այս անգամ
նապաստակները, սկյուռիկներն ու թռչունները այլևս չէին պարում նրա թմբուկի հնչյունների
տակ, բվեճներն էլ չէին արթնանում։
«Դը՛մփ-դըրը՜մփ-դը՛մփ-դը՛մփ։ Դը՛մփ-դըրը՜մփ-դը՛մփ-դը՛մփ»։ Ձայնը ոնց որ թե նույնն էր,
բայց կախարդանքը չքացել էր։
Գուցե չհավատաք, բայց թմբկահարը, չգիտես ինչու, նույնիսկ ուրախ էր դրա համար։

4-րդ ավարտ

Զինվորը շատ ուրախ էր բայց մի կողմից էլ ուզում էր կախարդանքը տեսնել և նա նորից կարեց թմբուկը սպասեց 2 օր ու նորից անցք բացեց, բայց մեջը նորից դատարկ էր; Այսպիսով նա նորից շատ ուրախ էր, նա նորից տարավ թմբուկը կարելու և 10 օր անց տեղի ուեցավ հրաշք, առավոտյան թմբուկից դուրս են գալիս գունավոր գոլոշիներ ու տարորինկ ձայներ էր գալիս թմբուկից: Զինվորը շատ էր վախեցել և նա որոշեց այդ պահին թմբուկի վրա անցք բացել: Անցքը բացեց և տեսավ 1000.000 սոլդո: Եվ այդ օրվանից հետո նա դարձավ շատ հարուստ և որոշեց այդ փողի կեսը տալի աղքտ պառովին, որովհետև պառավի շնորհիվ նա դարձավ հարուստ: